In het kader van de lessen over Monumenten en Herdenken, met als thema de Tweede Wereldoorlog, is er vorige week donderdag een excursie georganiseerd voor de VWO 4-groepen naar het Sovjet Ereveld Experience museum in Leusden. Twee dagen voor de officiële opening mochten zij het nieuwe museum bekijken. De V4-geschiedenisgroepen hadden dus de primeur om dit indrukwekkende en vernieuwende museum te bezoeken.
Remco Reiding, directeur van het Sovjet Ereveld, heeft decennia geleden als twintiger onderzoek gedaan naar de identiteit van de 865 vergeten Sovjet-slachtoffers die op het Sovjet Ereveld begraven liggen. Niemand wist wie daar begraven lag. De begraafplaats werd nooit bezocht, laat staan dat er bloemen op een van de graven te vinden waren. Na lang speurwerk wist hij de identiteit van één soldaat te traceren en de familie vele jaren na de oorlog op de hoogte te brengen. De naam van deze soldaat was Vladimir Botenko.
Inmiddels zijn we ruim twee decennia verder en heeft dhr. Reiding van meer dan 200 soldaten hun gezicht en identiteit vastgesteld. Het is met name zijn verdienste geweest dat niet alleen zoveel vergeten soldaten geïdentificeerd zijn, maar ook dat er nu in het museum aandacht wordt besteed aan een stukje vergeten geschiedenis. Voor veel nabestaanden betekende het werk van Remco Reiding een einde aan de onzekerheid. Eindelijk wisten ze, vele jaren na de oorlog, waar bijvoorbeeld hun opa of vader begraven ligt.
In het nieuwe centrum wordt aan de hand van een film over Vladimir Botenko, en met een VR-bril te bekijken nagespeelde scènes, zowel het leven, het sterven en de nagedachtenis van Vladimir Botenko op zeer aangrijpende wijze getoond. Door deze manier van presenteren worden de bezoekers als het ware de geschiedenis ingetrokken.
Daarnaast hebben de leerlingen een interessante en boeiende tentoonstelling gezien over de wijze waarop de andere soldaten om het leven zijn gekomen. Een aantal soldaten staan bij het museum centraal, die typerend zijn voor het lot van vele omgekomen soldaten.
Het was bijzonder dat de leerlingen tijdens deze excursie in contact kwamen met tien nabestaanden van vijf soldaten. Een deel van de nabestaanden is 80 jaar na de oorlog speciaal ter gelegenheid van de opening van het museum voor het eerst naar het Ereveld gekomen. Hoewel de communicatie problemen opleverden, waren veel leerlingen diep onder de indruk van dit treffen met nabestaanden. Op de desbetreffende graven werden samen met de nabestaanden rozen gelegd. Daarna kreeg iedere nabestaande persoonlijk ter herinnering aan deze ontmoeting een kaars met de naam en mogelijk een foto van hun overleden familielid.
Vervolgens zijn we met de leerlingen naar het Koedriest monument gegaan. Volgens de nazi-ideologie behoorden ook de Russen tot de Untermenschen, het verderfelijke ras. Vandaar dat 101 Sovjetsoldaten destijds naar Kamp Amersfoort gestuurd werden om de Nederlandse bevolking te laten zien wat voor minderwaardige mensen tot onze bondgenoten hoorden. Het averechtse effect was het gevolg. De bevolking van Amersfoort kreeg juist medelijden met deze stakkers. De kampbewaking van Kamp Amersfoort dacht daar heel anders over en behandelde deze mensen gruwelijk slecht. Van de 101 zijn er 77 gefusilleerd op de plaats waar nu het Koedriest monument staat. De andere gevangenen zijn onder erbarmelijke omstandigheden omgekomen in het kamp zelf.
De mannen die gefusilleerd zijn, werden per vier gevangenen tegelijkertijd geëxecuteerd nadat ze eerst gedwongen waren een lied te zingen. Na het leggen van een grafstuk hebben we een minuut stilte in acht genomen en zijn we diep onder de indruk teruggekeerd naar school.
Het was niet alleen voor de leerlingen, maar ook voor de nabestaanden een zeer bijzondere ochtend. Ook voor ouders is het zeer de moeite waard om eens te gaan kijken in dit unieke museum over een vergeten onderwerp uit de Tweede Wereldoorlog.
Op de foto’s:
Links; leerlingen bekijken met VR brillen de film Rechts; de kleindochter van Dmitri Chmel, mevr. Bozhenko, met de aan haar door de Breul aangeboden kaars met de afbeelding van haar opa bij het graf van haar opa
(Foto’s Suzanne Flipse – Stichting Sovjet Ereveld).
Albert Jens (docent geschiedenis)